سید محمود حسابی، فیزیکدان ایرانی، در سال ۱۲۸۱ ه.ش در تهران متولد شد. فرنام «پدر علم فیزیک ایران» از آن اوست.
پدرش (سید عباس معزالسلطنه) و مادرش (گوهرشاد حسابی) هر دو اهل تفرش بودند. او چهار سال اول دوران کودکی‌اش را در تهران سپری نمود. سپس به همراه والدین و برادرش عازم شام شد. در هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت، با تنگدستی و مرارتهای دوری از میهن، در مدرسه کشیش‌های فرانسوی آغاز کرد. در همان زمان تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی را نزد مادرش فرا می گرفت. او قرآن کریم و دیوان حافظ را از حفظ می دانست. وی اعتقادی ژرف به قران داشت. او همچنین بر کتب بوستان ، گلستان سعدی ، شاهنامه فردوسی ، مثنوی مولوی و منشات قائم مقام اشراف کامل داشت. محمود حسابی در۱۲ شهریور سال ۱۳۷۱ هجری شمسی در بیمارستان دانشگاه ژنو درگذشت. آرامگاه (خانوادگی) وی در شهر تفرش قرار دارد.
او هم‌زمان با تحصیل در رشته معدن, در راه آهن برقی فرانسه نیز کار میکرد. پس از فارغ التحصیل شدن در رشته معدن ،در معادن آهن شمال فرانسه و معادن زغال سنگ ایالت «سار» به کار مشغول شد. حسابی در دانشگاه سوربن, در رشته فیزیک به تحصیل و تحقیق پرداخت. در سال ۱۹۲۷ م در سن بیست و پنج سالگی دانشنامه دکترای فیزیک خود را , با ارائه رساله‌ای تحت عنوان «حساسیت سلولهای فتوالکتریک», با درجه عالی دریافت نمود. حسابی با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب به خوبی آشنا بود. وی با کمک تنی چند از دانشجویان خود در دانشسرای عالی توانست تغییراتی در کاسه سه تار (ساز ایرانی) ایجاد نماید. همچنین در چند رشته ورزشی نیز موفقیتهایی کسب کرد، از جمله کسب مدرک نجات غریق در رشته شنا. دکتر حسابی در دانشگاه پرینستون آمریکا تحت نظر پروفسور انیشتین فرضیاتی درباره «بی نهایت بودن ذرات» و «عبور نور از مجاورت ماده» ارائه نمود. سپس در دانشگاه شیکاگو برای اثبات فرضیه‌هایش آزمایشاتی انجام داد. حسابی علاوه بر زبان فارسی ، به زبان عربی، فرانسه، انگلیسی و آلمانی تسلط داشت . در تحقیقات علمی خود از زبانهای سانسکریت، لاتین، یونانی، پهلوی (زبان ایرانیان باستان)، اوستایی، ترکی، ایتالیایی و روسی نیز استفاده می‌نمود. با وجود امکان ادامه تحقیقات در خارج از کشور، به ایران بازگشت و با ایمان و تعهد, به خدمتی خستگی ناپذیر پرداخت تا جوانان ایرانی را با علوم نوین آشنا سازد. او به پایه گذاری علوم نوین و تاسیس دارالمعلمین و دانشسرای عالی, دانشکده‌های فنی و علوم دانشگاه تهران, نگارش ده‌ها کتاب و جزوه و راه اندازی و پایه گذاری فیزیک و مهندسی نوین پرداخت. وی همچنین در کابینهمحمد مصدق، وزیر فرهنگ بود. به سبب تلاش های خستگی ناپذیر لقب پدر علم فیزیک و مهندسی نوین ایران در کشور را کسب نمود. ایشان همچنین به دریافت بالاترین نشان علمی فرانسه مفتخر گردید. وی درسال ۱۹۹۰ به عنوان «مرد اول علمی جهان» برگزیده شد. حدود هفتاد سال خدمت علمی او در گسترش علوم روز و واژه گزینی علمی در برابر هجوم لغات خارجی و نیز پایه گذاری مراکز آموزشی, پژوهشی, تخصصی, علمی و ..., از جمله اقداماتی ارزشمند به شمار می‌رود. در ذیل به مواردی دیگری از خدمات او اشاره شده‌است: این فرضیه را ایشان در سال ۱۳۲۶ طی مقاله‌ای منتشر کردند که در این آدرس قابل دسترسی می‌باشد. [[۲]] داستانهای افسانه‌گونه‌ای در مورد این نظریه متداول است که صدق آنها توسط فرزند ایشان تایید می‌شود: خلاصه ای از تئوری معروف وی: شرح آزمايشهای انجام شده و نتيجه آن: موزه دکتر حسابی
دكتر حسابی يكبار تابستان برای مدت كوتاهی به ايران بازگشت و در خانه ای متعلق به آقای جماراني تابستان را سپری می كرد و در همين ايام در حين مطالعات به اين فكر افتادند كه علت وجود خاصيتهای ذرات اصلی بايد در اين باشد كه اين ذرات بی نهايت گسترده اند و هر ذره ای در تمام فضا پخش است و نيز هر ذره ای بر ذرات ديگر تاثير می گذارد. به اين ترتيب به فكر آزمايشی افتاد كه اين نظريه را اثبات و يا نفی كند. او با خود فكر كرد اگر اين تئوری صحيح باشد بايد چگالی يك ذره مادی به تدريج با فاصله از آن كم شود و نه اينكه يك مرتبه به صفر برسد و نبايد ذره مادی شعاع معينی داشته باشد. پس در اينصورت نور اگر از نزديكی جسمی عبور كند بايد منحرف شود و پس از اينكه محاسبات مربوط به قسمت تئوری اين نظريه را به پايان رسانيد پس از بازگشت به امريكا به راهنمايی پرفسور انيشتين در دانشگاه پرنيستون به تحقيقات در اين زمينه پرداخت. پرفسور انيشتين قسمت نظري تئوري را مطالعه كرد و دكتر حسابي را به ادامه كار تشويق كرد. دكتر حسابی به راهنمايی پرفسور انيشتين به تكميل نظريه پرداخت سپس يك سال ديگر در دانشگاه شيكاگو به كار پرداخت و آزمايشهايی در اين زمينه انجام داد. وی با داشتن يك انتر فرومتر دقيق توانست فاصله نوری را در عبور از مجاورت يك ميله اندازه بگيرد و چون نتيجه مثبت بود آكادمی علوم آمريكا نظريه دكتر حسابی را به چاپ رسانيد. برخی همكاران از نامأنوس بودن و جديد بودن اين فكر متعجب شدند و برخی از اين نظريه استقبال كردند.
در اثبات اين نظريه اگر در آزمايش، نور باريك ليزر از مجاورت يك ميله وزين چگال عبور داده شود، سرعت نور كم می شود. در نتيجه پرتو ليزر منحرف ميگردد. هرگاه پرتو ليزر بطور مناسبی از ميان دو جسم سنگين كه در فاصله ای از هم قرار دارند عبور داده شود انحراف آن هنگام عبور از مجاورت جسم اول و سپس از مجاورت جسم دوم به خوبی معلوم ميشود و اين انحراف قابل عكسبرداری است. اين آزمايش گسترده بودن ذره را نشان می دهد. بر طبق اين آزمايش انحراف زياد پرتو ليزر فقط در اثر پراش نبوده بلكه مربوط به جسم است. بر حسب اين نظريه هر ذره، مثلاً الكترون، كوارك يا گلويون نقطه شكل نيست بلكه بی نهايت گسترده است و در مركز آن چگالی بسيار زياد بوده و هر چه از مركز فاصله بيشتر شود آن چگالی بتدريج كم می شود. بنابراين يك پرتو نور از يك فضای چگالی عبور كرده و شكست پيدا ميكند و انحراف می يابد.
اختلاف تئوری بی نهايت بودن ذرات با تئوريهای قبلی:
در تئوريهای قبلی هر ذره قسمت كوچكی از فضا را در بر دارد يعنی دارای شعاع معينی است و خارج از آن اين ذره وجود ندارد ولی در اين تئوری ذره تا بی نهايت گسترده است و قسمتی از آن در همه جا وجود دارد. در تئوريهای جاری نيروی بين دو ذره از تبادل ذرات ديگر ناشی می شود و اين نيرو مانند توپی در ورزش بين دو بازيكن رد و بدل می شود و اين همان ارتباطی است كه بين آنها حاكم است و در تئوريهای جاری تبادل ذرات ديگری اين ارتباط ميان دو ذره را ايجاد ميكند. مثلاً نوترون كه بين دو ذره مبادله می شود, اما در تئوری دكتر حسابی ارتباط بين دو ذره همان ارتباط گسترده ايست كه در همه جا به علت موجوديت آنها در تمام فضا بين آنها وجود دارد.
ارتباط اين تئوری با تئوری نسبيت انيشتين:
تئوری انيشتين می گويد: خواص فضا در حضور ماده با خواص آن در نبود ماده فرق دارد، به عبارت رياضی يعنی در نبود ماده، فضا تخت است ولی در مجاورت ماده فضا انحنا دارد. اگر بگوييم يك ذره در تمام فضا گسترده است در هر نقطه از فضا چگالی ماده وجود دارد و سرعت نور به آن چگالی بستگی دارد به زبان رياضی به اين چگالی می توان انحنای فضا گفت.
ارتباط فلسفی اين تئوری با فلسفه وحدت وجود:
در اين نگرش همه ذرات جهان بهم مرتبط هستند. زيرا فرض بر اين است كه هر ذره تا بی نهايت گسترده است و همه ذرات جهان در نقاط مختلف جهان با هم وجود دارند. يعنی در واقع قسمت كوچكی از تمام جهان در هر نقطه ای وجود دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر
توجه:فقط اعضای این وبلاگ می‌توانند نظر خود را ارسال کنند.